De ochtend is georganiseerd door Bakkerij de Eenvoud in samenwerking met emancipatiecentrum Vrouw & Vaart, in het kader van Nieuw West Nieuw Thuis.
In het midden van De Schakel staat een grote tafel met bakjes komkommer, kaas, wortelen en tomaten. Haaks daarop staan twee baktafels op wielen. En daartussen praten, lachen, kneden en bewegen alle vrouwen die er deze ochtend zijn. Naast de vaste bezoekers zijn ook de vrouwen van Vrouw & Vaart uitgenodigd. Het begin van de lente is voelbaar, zo in het zonlicht en met de handen in het deeg.
‘Nee, nee,’ lacht iemand, ‘Niet zo! Die vingers moeten bij elkaar!’ Hilariteit alom als er een handje met zes vingers op tafel wordt gelegd. Haha, altijd handig, een extra vinger.
Peik brengt een schaar, zo kunnen de vingers losgeknipt en kan er ruimte komen tussen de vingers. Straks, al ze de oven ingaan moet het niet een grote homp hand worden, vandaar. Tina strooit bloem over een tafel. ‘Nadia, jij had de vorige keer de duim en de pink naar buiten gedraaid, dat was mooi. Ga je dat weer doen?’ Nadia knikt, dat zal ze proberen. Alle handen worden in dezelfde richting gelegd op een lange tafel, zodat Tina er later vandaag een foto van kan maken.
Het idee voor deze ochtend is geïnspireerd op een religieus ritueel uit Kreta. Tina, terwijl ze het bloem van haar handen aan haar schort afveegt: ‘Op Kreta is het een beschermingsritueel. Ieder jaar op 17 januari kneden mensen lichaamsdelen van deeg. Ze bakken alles in de oven en vragen God dan om hulp, voor mensen die dat kunnen gebruiken omdat ze ziek zijn bijvoorbeeld.’
Deze gedachte heeft Tina meegenomen naar Bakkerij de Eenvoud met het plan om hier ook zulke bijeenkomsten te gaan organiseren. Maar vandaag is de eerste keer en bovendien is het Vrouwendag, daarom hebben Tina en Nadia bedacht om Fatima handjes te bakken. Het handje van Fatima is een beschermend symbool. ‘Het is wereldwijd onder heel veel vrouwen bekend, vandaar dat we het voor Vrouwendag hebben ingezet. De hand die trouw en geduld symboliseert en beschermt tegen het boze oog.’ Tina schuift wat met de deeghandjes op de tafel.
Nadia glimlacht: ‘Als symbool van bescherming past het wel bij deze dag. Het is natuurlijk bijgeloof, dat weten we wel. Maar toch…’
Het is fijn om met zoveel vrouwen iets moois te maken, dat vindt Nadia belangrijk, dat iedereen samen is en erbij mag horen.
Tina knikt: ‘We willen liefde uitstralen en mensen raken met de eenvoud van brood en deeg.’
Intussen is het een kakofonie aan vrouwenstemmen in De Schakel. Het zijn vrouwen uit alle windstreken, hoewel de meesten nu in Nieuw West hun thuis hebben gevonden. Zonder omhaal beginnen ze met het kneden van het deeg en het vormen van de handjes van Fatima, alsof ze dit iedere dag doen.
Guey (33) duwt met een vormpje een afdruk van een Fatima handje in de deeghand. Ze komt uit Eritrea, woont bijna vier jaar in Nederland en vindt het heel leuk om nieuwe mensen te leren kennen op deze ochtend.
Tegenover haar aan de baktafel staat Rosa (52) uit Colombia. Daarnaast is Comfort (45) bezig. Geconcentreerd en zwijgend met de blik onafgebroken op haar handen die het deeg vormen.
Wanneer ze later die ochtend de pan afwast waar het deeg in heeft gezeten glimlacht ze breed: ‘De school heeft mij gestuurd, ik ben hier voor de eerste keer. Ik vind het leuk om te doen, ja echt! Al die mensen, iedereen is bezig om handen te maken.’
De school waar Comfort het over heeft is de eenjarige opleiding Dienstverlening in de Hospitality van het ROC in samenwerking met Vrouw & Vaart, bedoeld om meer vrouwen – en mannen- op een laagdrempelige manier aan het werk te krijgen.
Veel vrouwen die er vandaag zijn volgen deze opleiding. Ook Stella (44) uit Birma. Ze staat naast Zoubida aan de baktafel en kijkt hoe zij het deeg vormt en doet het dan zo goed mogelijk na. Zoubida, kok bij Vrouw & Vaart, kneedt het deeg voor brood. Zij zorgt dat er voor alle vrouwen genoeg eten is vandaag. ‘Het is mijn vak,’ zegt ze en ze legt de broodjes een voor een op de bakplaat. ‘Voor sommige vrouwen is Internationale Vrouwendag belangrijk maar voor mij…Ik ben een alleenstaande moeder en heb drie kinderen in mijn eentje opgevoed. Ik heb het altijd druk en kan nooit genieten van een moment voor mezelf.’ Ze wijst naar de broodjes van Stella en zegt dat ze die verder uit elkaar moet leggen, anders plakken ze straks aan elkaar in de oven. Stella knikt en schuift de broodjes voorzichtig van elkaar.
De temperatuur in De Schakel loopt op en er worden wat ramen opgezet. De witte vitrage wappert geruisloos in de wind. Iemand roept dat de eerste broodjes gebakken zijn. ‘Dames! Aan tafel!’ Op dat moment komt de tweede groep binnen, zo’n vijftien vrouwen zijn komen lopen vanaf Vrouw & Vaart, samen met directeur Marlijn van de Pol. Het voegt zich vanzelf, in een handomdraai zit de hele tafel vol vrouwen en worden er broodjes opengesneden en belegd voor elkaar en voor zichzelf.
‘Nee, we hebben geen programma vandaag,’ zegt Nadia, ‘We laten het gewoon los, dat is het makkelijkste.’
‘Precies,’ knikt Tina, ‘Laat het los. We gaan eten. We gaan zo de handen bakken in de oven en daarna kijken we verder. Nemen ze de handjes mee naar huis of eten ze de handen op?’
Nadia: ‘Wat jij wil.’
Tina besluit dat het mooi is als iedereen een handje meeneemt en misschien willen mensen het handje ook wel aan iemand anders geven.
Zoubida loopt intussen rond met een feestelijke etagère vol chocolade Fatima-handjes die ze presenteert alsof ze ze zelf gemaakt heeft, maar het is Nadia die gisteren tot laat in de avond bezig is geweest met het maken ervan.
Zahra, die net achter De Schakel woont heeft haar kleindochter uitgenodigd. Het meisje staat in de deuropening. ‘Mijn oma zei dat ik een broodje mocht komen halen voor ik naar school ging. Het ziet er gezellig uit zeg, hier.’ Als haar kleindochter weg is filmt Zahra met haar mobiel alle hoeken van de Schakel, voor haar kinderen en kleinkinderen. ‘Gezellig hoor, ik kom hier iedere dinsdag.’
Er is één moment dat Peik, die nagenoeg de hele ochtend in de hal bij de oven blijft, het woord neemt. Om te vertellen dat de bakkerij iedere dinsdag geopend is. ‘We stoken de oven om acht uur op en om half tien, tien uur is de oven heet genoeg om te bakken. Dus iedereen die thuis zijn deeg maakt kan op dat moment binnenkomen en brood bakken. Als je er vroeg bij bent kun je ook hier je deeg maken. Maar… het gaat om kleine hoeveelheden, want als we met veel mensen zijn en iedereen neemt een emmer deeg mee dan halen we het niet.’
Een dame vraagt met luide stem: ‘Kost het geld of is het gratis? Als het gratis is, kom ik wel.’ De oven is gratis, je moet wel je eigen deeg meenemen. Geroezemoes onderling. Oh ja, ja, en ja, dat zien de vrouwen wel zitten, brood bakken met elkaar.
‘Voel je vooral welkom,’ roept Peik, ‘en mannen mogen ook komen. Vandaag natuurlijk niet maar volgende week weer wel. Dank jullie wel!’
De vrouwen applaudisseren en vervolgen hun onderlinge gesprekken.
Rigat (29) en Selamawie (38) wonen bij elkaar in de buurt en volgen ook de Hospitality opleiding. De Nederlandse taal vinden ze lastig, maar de opleiding vinden ze leuk. En vandaag, zoveel vrouwen bij elkaar dat vinden ze ook bijzonder.
‘Gezellig,’ zegt Rigat, ‘mijn huis is vlakbij. Ik denk dat wij nog wel een keer komen.’
En dan, als het ongeveer tijd is om af te sluiten en te vertrekken heeft een aantal vrouwen in no-time alles opgeruimd, afgewassen en schoongeveegd alsof er niet net een bijeenkomst is geweest. Ongevraagd helpen ze elkaar alsof ze al jaren samenwerken.
Nadia is blij met de deze ochtend. ‘Er was geen stress. Ik heb veel nieuwe gezichten gezien en er was verbinding onderling. Om via een symbool mensen bij elkaar te brengen is mooi, dat zou ik best vaker kunnen doen.’ Met vijftien vrouwen zijn er meer dan tachtig handjes gemaakt, allemaal met een eigen vorm
Tina is ook verheugd: ‘Al die Fatima- handen samen, dit gaat over collectieve verbeelding. Het spelen met deeg en de onvoorspelbaarheid die daarin zit, dat vind ik het leuke hieraan. Het is echt in zijn eenvoud iets creëren zonder dat er iemand drempelvrees hoeft te hebben. Het raakt iedereen, dat vind ik zo mooi aan Bakkerij De Eenvoud. Brood is zo universeel, dat voel ik dan heel sterk. Vooral met al die vrouwen hier in De Schakel.’
Ze slaat haar armen om Nadia heen. Samen willen ze graag nog meer ontmoetingen organiseren. ‘Misschien de volgende keer met iets meer plan?’ vraagt Tina.
Nadia, terwijl ze haar schort afdoet: ‘Kan. Maar dan maak je een plan en dan loopt het toch anders.’
Tina, lachend: ‘Altijd. Insjallah.’
In de dagen die volgden heeft Nadia met een aantal vrouwen gesprekken gevoerd over Internationale Vrouwendag in De Schakel en over het maken en bakken van Fatima handjes. Deze vrouwen waren die dag zelf niet aanwezig, maar Nadia heeft hen foto’s laten zien. ‘Er bleek toch iets niet helemaal duidelijk te zijn. Want volgens de strikte leer van de Islam is brood heilig en moet je dat met respect behandelen. Daar mag je niet mee spelen. Ik heb hen uitgelegd dat we zeker niet met het brood aan het spelen waren en dat we het ook samen gegeten hebben. Ik hoop dat ze er de volgende keer ook bij zijn.’
Tekst: Karin Stroo
.png){kind=small}
.png){kind=small}